Met de formulering van de algemene zorgplicht in de milieuwetgeving heeft de wetgever beoogd de milieurechtelijke beginselen verder uit te werken in hanteerbare (en dus ook in principe handhaafbare!) voorschriften die rechtstreeks rechtsplichten vestigen. Dergelijke zorgplichten bieden in die zin meer dan de milieurechtelijke beginselen. Desondanks kan men ze vanwege hun toch nog steeds abstracte karakter niet op één lijn stellen met algemene of bijzondere milieunormen: vanwege de juridische pretentie gaat het meer om vage rechtsregels dan om concrete rechtsbeginselen.

In deze paragraaf wordt de algemene zorgplicht eerst naast de bestuurlijke zorgplicht gezet die we in de Nederlandse milieuwetgeving ook kennen (subpar. 2.5.2). Vervolgens worden de in de Wm en ook in andere wetten opgenomen algemene zorgplichten behandeld (subpar. 2.5.3). Is de algemene zorgplicht 'echt' recht of slechts 'placeborecht', bedoeld om de burgers tot beter gedrag aan te sporen door ze voor te houden dat verkeerd gedrag zal worden gecorrigeerd? En als het om echt (handhaafbaar) recht gaat, betreft het dan publiekrecht (verticale verhouding tussen overheid en burgers met als gevolg eenzijdige vaststelling en handhaving) of privaatrecht (horizontale verhouding tussen overheid en burgers met als gevolg handhavingsvrijheid voor partijen)? Bij de bespreking van het juridische karakter van de algemene zorgplicht (in subpar. 2.5.4) komen dergelijke vragen aan de orde.

Aan het einde van deze paragraaf behandelen we een bijzondere vorm van een algemene zorgplicht: de bedrijfsinterne milieuzorg (subpar. 2.5.5). Na een korte beschrijving van de aard en inhoud van bedrijfsinterne milieuzorg en van het overheidsbeleid ten aanzien van deze vorm van milieuzorg, worden enkele juridische aspecten extra belicht. Zo wordt ingegaan op de mogelijkheid om een milieuzorgsysteem te verwerken in de milieuvergunning. Dit zou kunnen door het onderdeel te laten uitmaken van de aanvraag, maar ook door het te koppelen aan de vergunningsvoorschriften. In theorie zou de vergunning zelfs kunnen bestaan uit de plicht om het door het bedrijf opgezette zorgsysteem ook daadwerkelijk uit te voeren: een wel heel ver gaande vorm van 'zelfregulering'! Op het aspect van de handhaving en op de vraag wat een goed werkend zorgsysteem kan betekenen voor de aansprakelijkheid van het bedrijf voor milieuschade, gaan we aan het einde van dit hoofdstuk in. Ter afsluiting wordt gekeken naar de houding die de rechter aanneemt ten aanzien van de koppeling van bedrijfsinterne milieuzorgsystemen en milieuvergunningen.